De (noodgedwongen) doe-het-zelfcultuur van Cuba
Doe-het-zelf is hip! 3D-printers, makerspaces, hackerspaces en andere DIY-vormen worden stilaan statussymbolen, maar ze kunnen een puntje zuigen aan de oercreativiteit van de Cubanen.
Ernesto Oroza is een Cubaanse kunstenaar en ontwerper die sinds 1997 rondreist in zijn vaderland op zoek naar zelfgemaakte gebruiksvoorwerpen. Die zijn talrijk in Cuba, waar al decennialang een doe-het-zelfcultuur heerst. Al is die eerder ontstaan uit noodzaak.
Na de uittocht van de Amerikanen in de jaren '60 en de val van de Sovjet-Unie in 1991 stond Cuba er telkens alleen voor, zonder hulp van buitenaf, met een pak minder ingenieurs en een verzwakte industrie.
Vooral na die laatste crisis geraakte het land in een economische recessie en waren de Cubanen aangewezen op hun eigen creativiteit. Fidel Castro riep zijn bevolking zelfs op om te leren werken met machines en er werd een speciaal boek gepubliceerd om uit te leggen hoe je zelf toestellen kon maken en repareren.
Met behulp van "The Book for the Family" konden Cubanen zelf tv-antennes, kleding, speelgoed, ventilatoren en andere gebruiksvoorwerpen bouwen.
Zelfs voor duur eten werden er alternatieve recepten voorzien. Een sappige steak, bijvoorbeeld, werd onbetaalbaar. De Cubanen vonden dan maar een receptje uit ter vervanging, de zogenaamde Bistec de Toronja:
De schil van een pompelmoes wordt gemarineerd met olie, look, ajuin en citroen, gepaneerd en tot slot gefrituurd. Wil je het eens uitproberen (en kan je Spaans)? Volg dan volgend recept:
Een mijlpaal in de crisis was de uitvinding van de rikimbili, een gemotoriseerde fiets. Een simpele motor, bijvoorbeeld uit militair materieel, werd op een fiets gemonteerd samen met een fles vol benzine. Veiligheid was duidelijk ondergeschikt aan mobiliteit. De rikimbili is voor veel Cubanen dan ook het symbool geworden van hun creativiteit.
De korte documentaire van Ernesto Oroza vind je hier:
En als extraatje nog een fragment waarin Jeremy "Powerrr" Clarkson zich verbaast over zelfgemaakte remvloeistof: